Rotterdam, eigentijds Venetië aan de Maas?

Laat ik deze vraag beantwoorden met een wedervraag: waarom niet? Rotterdam heeft potentie en een betekenisvolle historie mee. Rotterdam wist verzamelaars te binden. Boijmans van Beuningen is bijvoorbeeld ontstaan uit gulle giften. Het museum ontleent er zelfs haar naam aan. Een derde naam voor, tussen of na Boijmans van Beuningen zou kunnen. Het lijkt me beter de Onderzeebootloods als vingerwijzing naar de toekomst te zien. Een vruchtbare samenwerking van stad, museum en bedrijfsleven. Een model om op voort te borduren?

Ja, markante locaties aan het water zijn er voldoende zou ik zeggen. Hetzelfde geldt voor grootse hedendaagse collecties die hun oorsprong en basis hebben in Rotterdam, onderling verbonden met watershuttles. Een eigentijds Venetië aan de Maas? Een lonkend perspectief, een plan geboren.

Is het een voorbeeld van makkelijker gezegd dan gedaan? Het zal. North Sea Jazz en het Filmfestival zijn speerpunten voor Rotterdam. De stad schenkt daarmee champagne. Hedendaagse kunst past goed in dat rijtje, de potentie is er in ieder geval. Om er te komen is samenwerking tussen stad en verzamelaar onontbeerlijk. De positieve neveneffecten voor de stad zijn talrijk: een impuls voor de betreffende wijk, imago, kunstscene, horeca, musea. Rotterdam, als voorhoedespeler bij publiekprivate samenwerking. Wederom. Rotterdam, drie sterren, een reis waard.

Rode loper

Over zomer gesproken. Twee weken terug ben ik een weekend in Venetië geweest. Ik moet teruggaan tot het voorjaar dat ik ’s avonds in de buitenlucht gedineerd heb, dit terzijde. Venetië met Rotterdam vergelijken heeft geen zin, Venetië is als stad een bestemming op zich. Maar waarom kom ik er iedere twee jaar terug? Simpelweg omdat Venetië telkens weer de rode loper uitrolt. Ook nu barst de stad uit zijn voegen met hedendaagse kunst. Ieder land wil aanwezig zijn, tot in de uithoeken van de stad aan toe worden tentoonstellingen georganiseerd en doemen rode Biennale-logo’s op. Venetië weet als geen ander wat klantenbinding inhoudt. Een tweejaarlijkse magneet. Kan Rotterdam dat ook?

De Maas is geen Canal Grande, dat weet ik heus wel. Maar Basel is ook geen Venetië en bindt in juni toch de hele internationale kunstwereld aan zich. Het kan dus wel. Om in Michelin-termen te spreken: is de stad een rustpunt, een omweg of een reis waard? Food for thoughts.

Venetië rolt niet alleen de rode loper uit voor de kunstliefhebber maar blijkt een welwillende basis voor ambitieuze grote verzamelaars. Inmiddels zijn Peggy Guggenheim, Francois Pinault en Prada definitief neergestreken in de gondelstad. Pinault zelfs twee keer. Het zou mij niet verbazen als meer collecties volgen. Het vliegwieleffect waarover ik eerder sprak! Prachtige oude gebouwen ingevuld met dwarsdoorsneden van hun grootse en ambitieuze collecties. Het zet Venetië op de kaart als stad om verwachtingsvol naar af te reizen. Kan Rotterdam dat ook?

Startmotor

Kunstenaars hebben zich altijd als een sterke startmotor van het Rotterdamse kunstklimaat gemanifesteerd. Veel grote namen hebben hun roots in Rotterdam liggen, evenzo voor design. Kunstenaars moeten vrijheid hebben. Krijgen ze die niet, dan nemen ze het wel. Vrijheid om te kunnen denken en doen, dingen te laten ontstaan als voorboden van nieuw of anders denken. Dwars of niet, Rotterdam verleidt vele kunstenaars, laat ze hun gang gaan, mits voldoende ver weg van de overgordijnen.

Maar verleiden is niet genoeg. Wil Rotterdam haar positie behouden dan moet zij kunstenaars blijven faciliteren. In essentie moet kunst zijn eigen weg vinden, als vanuit het niets ontstaan, uit een drang, noodzaak ergens uiting aan te willen geven, hoe schraler hoe beter durf ik te stellen. Maar een steun in de rug is nodig. Niet via allerlei regelingen voor inkomen, maar door vooral te faciliteren dat inkomen gemaakt kan worden. Een uitgekiend beleid. Net voldoende dat het zeer doet, maar ook prikkelt tot grote daden. Dat vereist visie maar ook kennis van beleidsmakers hoe de soms ondoorgrondelijke processen van het ontstaan van hedendaagse kunst lopen. Los lijkende schakels, toch een geheel en essentieel. Een fraai stukje motortechniek.

Pitstop

Maar daarna is het net of er vertraging optreedt, wordt het vliegwiel afgeremd. Waar andere steden doordraaien, lijkt Rotterdam stil te vallen. Soms een acceleratie met een goede museumshow of opening, ondertussen wel met lekkende motor en vermogensverlies. Van origine Rotterdamse galeries trekken weg naar andere oorden. Voor kunstenaars en designers is Rotterdam niet meer als vanzelfsprekend de vestigingsplaats. Verzamelaars laten Rotterdam links liggen in hun zoektocht naar het nieuwe. Kostbare brandstof gaat verloren.

Het een grijpt in het ander, het versterkt elkaar. Symptomen dat er iets aan de hand is. De motor vertoont kuren. Raar, want een blik onder de kap leert dat de motor bij een eerste inspecterende blik niet verkeerd in elkaar steekt. Boijmans, Kunsthal, Witte de With, TENT, Fotomuseum, NAi en meer vormen een stevig motorblok met potentie. En smering is er voldoende: geld van overheidswege gaat er nog steeds naar toe. Het kan de gebrekkige loop kennelijk niet stoppen of verhelpen. En dat terwijl de motor heeft gelopen als een zonnetje. Verheffende museumshows, grensverleggende kunstenaars, een verzamelklimaat met vernieuwende galeries, spetterende openingen. Erik van Lieshout repte er zondagavond nog over. And he keeps coming back... Tijd voor een APK!

Vliegwiel

Een goed kunstklimaat werkt als een vliegwiel. Aangezet door een startmotor raakt stil water in beweging. Loopt het, dan blijft het lopen, worden met voortstuwende kracht bestemmingen bereikt met steeds nieuwe vergezichten, perspectieven. Een delta aan ontmoetingen, dialogen, anders kijken. Grensverleggend. In februari ten tijde van Art Rotterdam is dat gevoel er steeds even, draait de motor in Rotterdam soepel en soeverein op volle toeren. De stad voelt anders: intenser, energieker, bruisend. Kunstminnend Nederland en buitenland weet de havenstad dan moeiteloos te vinden. Stad, galeries, musea, culturele instellingen, kunstenaars en verzamelaars werken eensgezind samen aan een succesvolle week van internationale allure. It shows!

Rotterdam, what's new? deel 2

Met Hans Sonnenberg blik ik vooruit op het 50-jarig bestaan van Galerie Delta. Het laatste kwart daarvan heb ik bewust meegemaakt. Fijn weerzien met deze mohikaan. Zijn geheugen klapt open als ik verhaal over de zeereis naar Cornwall: vluchtende Engelsen voor Napoleon die met hun schepen door navigatiefouten op eigen rotsen kapot sloegen en afzonken naar de zeebodem. De rijke schatten die naderhand opgedoken zijn: keramiek, goud, zilver, edelstenen en de houten panelen die nu als bar dienst doen in de pubs... Hans gaat met Bas de kroeg in. Ik ga op huis aan voor een nieuw recept. `Bij Schmidt heb je 130 soorten vis en jij kiest daaruit rode mul…….?` Ik hoop dat Hans nog lang blijft.

Een weekend kent twee dagen.

Boijmans intrigeert. ‘De Collectie verrijkt’ is me bekend en kan ik links laten liggen. George Condo zag ik eerder dit jaar in New York. Een weerzien. De abstracten zijn sterker dan ik dacht dat ze al waren. Gisterenavond las ik het boek van Han Nefkens met een terugblik op 10 jaar H+F mecenaat. Nu de tentoonstelling als tastbaar bewijs van zijn daden. Geld kan op vele wijzen renderen. Deze inspireert en zet aan. Wombhouse (2004) van Atelier van Lieshout appeleert aan mijn vakantie. In vier weken tijd is de boot als een perfecte huls rond me heen gaan zitten. Nothing more, nothing less, nothing more needed.

Bij TENT en Witte de With heb ik vanaf alle etages steeds blikken op het pand van Emmo en Karmin. Ontzield. Hen niet meer te kunnen ontmoeten, kan me moeilijk concentreren op de tentoonstellingen. Ik steek de straat over. Binnen waart hun geest nog rond gevangen in de kunstwerken die rijen dik in plastic tegen de muren staan. Een gaat onder de arm met mij naar huis. Telg van nieuw bloed dat door de galerie stroomde, Bert Danckaert. Sterk werk. Een koop gesloten met een warme handdruk op Art Amsterdam. In stilte loop ik de Witte With af.

Life goes on. Ook Zic Zerp straalt energie. Een eendagstentoonstelling van Niels Smits van Burgst. Rake verf op doek. Zijn galerie heeft veel aanloop. Alle Jong is nieuw, ik vrees een aankoop. Rotterdam, what’s new? Veel.

Rotterdam, what’s new?

Na enkele weken van absentie ben ik altijd weer verwachtingsvol van mijn stad. What’s new? Ik tref een stad in rust, zomerse rust. Iedereen is of lijkt met vakantie. De bouw ligt stil, maar nieuwe hoogbouw is als groene scheuten bamboe uit de grond geschoten. Living City op de Kop van Zuid krijgt vorm, Hoboken raakt condensed en de contouren van CS worden zichtbaar. Het NAI is met houten flonders plots heel toegankelijk en de blunderput straalt eindelijk, verlost van malaise.

Het is schrikken en slikken als ik door de Witte de With rij: ‘Te koop’ op de ramen van MKgalerie.  Het leven raast voort met een kolkende vaart, hoe rustig Rotterdam nu ook aanvoelt. Straks zit er een horecatent en zijn alle sporen gewist. Ik heb er moeite mee, maar weet dat het niet anders is. Stilstand bestaat niet. Terug kan niet meer.

Weekend. Tijd voor patronen te voet.

Bij Donner komen de kunstboeken en cd’s steeds meer in de verdrukking. Tussen Van Leest en mij zal nooit warmte ontstaan. Toch kan ik scoren: Derek Trucks & Susan Tedeschi hebben als echtelieden de handen vruchtbaar ineen geslagen. Bill Frisell maakte nieuw materiaal dat mijn interesse heeft. Brian Eno daalt ook neer in de winkelwagen.

Iris Cornelis straalt energie. Een nieuwe generatie galeriehouders is in korte tijd opgestaan in Rotterdam. Nieuw bloed, nieuw elan, nieuwe ideeen in een onzeker economisch tijdsgewricht. Petje af. Iris heeft met Noah van Dongen een fraaie keuze gemaakt uit de afstudeerders van Willem de Kooning. Verrassend en verfrissend werk.